Τι είναι τα όρια και γιατί είναι σημαντικά

Προσπαθώντας να κατανοήσουμε τα όρια

Πολλές φορές, όταν στην ψυχοθεραπεία ακουστεί η λέξη όρια, υπάρχει μία παραπομπή σε κάτι αρνητικό. Νομίζουμε ότι το να βάλουμε τα όριά μας, σημαίνει ότι θα απομακρύνουμε τους γύρω μας και θα υψώσουμε τοίχους που θα αποθαρρύνουν την επικοινωνία. Παρόλα αυτά, τα όρια τα θέτουμε ακριβώς για τον αντίθετο λόγο. Υπάρχουν για να διατηρούν τον προσωπικό μας χώρο και να δημιουργούν μια αίσθηση υγιών σχέσεων. Μπορούν να είναι σωματικά, ή συναισθηματικά και μας βοηθούν να διαχωρίσουμε τις ανάγκες μας και τις επιθυμίες μας, από αυτές των άλλων ανθρώπων. Με πολύ απλά λόγια, τα όρια είναι σαν μια νοητή γραμμή που διαχωρίζει πού τελειώνει το ένα άτομο και πού αρχίζει το άλλο (Eddins, 2016).

Τα όρια, στην ουσία, θέτουν μία βάση για το πώς θέλουμε να μας συμπεριφέρονται, αλλά και πώς εμείς θέλουμε να συμπεριφερόμαστε στους άλλους. Βοηθούν στο να διατηρούμε τη δική μας ταυτότητα και να μη χανόμαστε μέσα σε φιλικές, ερωτικές ή και επαγγελματικές σχέσεις. Είναι το τι είναι εντάξει, το τι δεχόμαστε και τι όχι και η γνωστή ψυχολόγος Brene Brοwn (2015) υποστηρίζει ότι οι άνθρωποι με περισσότερη ενσυναίσθηση και καλές σχέσεις, είναι εκείνοι που έχουν ιδιαιτέρως σαφή όρια.

Τα όρια επηρεάζονται επίσης από την κουλτούρα μας και τον τρόπο που έχουμε μεγαλώσει. Αν δεν είχαμε όρια ως παιδιά, πιθανώς να δυσκολευόμαστε να τα θέσουμε και ως ενήλικες. Αν έχουμε μεγαλώσει σε μία κοινωνία που θεωρεί σημαντικό τον προσωπικό χώρο, είναι διαφορετικό από το να έχουμε μεγαλώσει σε μια κοινωνία που είναι πιο συλλογική. Αντιστοίχως, μπορεί να διαφέρει και το τι μας κάνει να αισθανόμαστε εντάξει και τι όχι. Χρειάζεται φυσικά να είναι ξεκάθαρο ότι όρια δε σημαίνει ότι δίνουμε τελεσίγραφα ή απειλές αλόγιστα, αλλά είναι ένας τρόπος να φροντίζουμε για εμάς και τις σχέσεις μας και είναι βασικό κομμάτι του να νιώθουμε υγιείς ψυχολογικά. Ούτε σημαίνει ότι σταματάμε να νοιαζόμαστε για τους κοντινούς μας, κάθε άλλο.

Γιατί τα όρια είναι σημαντικά;

Τα υγιή όρια επιτρέπουν στους ανθρώπους να παίρνουν την ευθύνη του εαυτού τους και των πράξεών τους, ενώ τους βοηθούν να διαχωρίζουν ποιες ευθύνες τους αναλογούν πραγματικά και να μην επιβαρύνονται με ανάγκες ή συναισθήματα που ίσως τελικά αφορούν κάποιον άλλο. Αυτό βοηθάει στο να μην υπάρχει μετά μία αίσθηση προσωπικής παραβίασης, ή ενοχών, ή ακόμα και θυμού προς τους άλλους ανθρώπους, αλλά και στο να μην νιώθουμε ότι μας έχουν κακο-μεταχειριστεί ή ότι μας έχουν φερθεί άδικα. Τα όρια μάς βοηθούν να αποφασίσουμε ποιοι είναι οι άνθρωποι που θέλουμε να είναι στη ζωή μας και μέχρι ποιο σημείο θέλουμε να εμπλέκονται σε αυτή.

Όταν έχουμε αδύναμα όρια ή ασαφώς ορισμένα, είναι πιο εύκολο να αναλάβουμε συναισθηματικά βάρη που δεν είναι δικά μας ή να μην μπορούμε εύκολα να διαχωρίσουμε τις συναισθηματικές μας ανάγκες απ’ αυτές των άλλων. Μετά συνήθως αισθανόμαστε κουρασμένοι, κενοί και πολλές φορές απογοητευμένοι με αυτά που οι άλλοι μας ζητούν.

Παραδείγματα μη υγιών ορίων μπορεί να περιλαμβάνουν το να μην νιώθουμε ολοκληρωμένοι χωρίς τον σημαντικό μας άλλο, να δυσκολευόμαστε να εκφράσουμε απόψεις ή προτιμήσεις γιατί θεωρούμε πως δεν είναι τόσο σημαντικές όσο των υπολοίπων, να δεχόμαστε σωματικές επαφές που δεν επιθυμούμε (ακόμα και αγκαλιές) ή να νιώθουμε ότι πρέπει να κάνουμε κάτι για να βοηθήσουμε κάποιον άλλο, ενώ μπορεί να παραμελούμε δικές μας βασικές ανάγκες, όπως η ξεκούραση. Άλλα παραδείγματα είναι να νιώθουμε πως αγχωνόμαστε μόλις πούμε την άποψή μας, ότι είμαστε πολύ ευαίσθητοι στην κριτική, ότι προσπαθούμε συνεχώς να ευχαριστήσουμε τους άλλους ή να θεωρούμε ότι η ευτυχία μας εξαρτάται αποκλειστικά από τους άλλους. Σύνηθες παράδειγμα είναι επίσης, να νιώθουμε συστηματικά ότι είμαστε εμείς υπεύθυνοι για τα συναισθήματα των άλλων (Eddins, 2016).

Πώς θα αρχίσουμε να θέτουμε υγιή όρια;

Το να ανακαλύψει κανείς ποια είναι τα δικά του προσωπικά όρια και να αρχίσει να τα θέτει είναι κάτι στο οποίο βοηθάει η έναρξη μιας ψυχοθεραπείας. Μπορούμε όμως για αρχή να κάνουμε τα εξής:

• Να παρατηρήσουμε πώς νιώθουμε με τις καταστάσεις και τους ανθρώπους γύρω μας και να δείξουμε μια εγγενή περιέργεια στο να μας μάθουμε: Τι μας αρέσει, τι μας κάνει να νιώθουμε καλά, τι όχι.
• Ένα ακόμα σημαντικό βήμα είναι να αρχίσουμε να καταλαβαίνουμε ποιες συμπεριφορές μας φαίνονται εντάξει και ποιες μας οδηγούν στο να νιώθουμε δυσφορία και να πούμε «όχι» στις δεύτερες.
• Να αρχίσουμε να συνειδητοποιούμε ότι οι ανάγκες των άλλων δεν έχουν προτεραιότητα σε σχέση με τις δικές μας, αξίζουμε όλοι το ίδιο.
• Να είμαστε ευέλικτοι. Υγιή όρια δεν σημαίνει να λέμε άκαμπτα «όχι» σε όλα. Χρειάζεται να δούμε πού όντως αξίζει να δώσουμε την προσωπική μας ενέργεια, διατηρώντας παραλλήλως την ψυχική μας ακεραιότητα (Eddins, 2016; Hereford, n.d.).

Βιβλιογραφικές αναφορές

Brown, B. (2015). Rising strong. NY: Random House publishing book.

Eddins, R. (2016). Keeping Good Boundaries & Getting Your Needs Met. Psych Central. Retrieved on October 1, 2017, from https://psychcentral.com

Hereford, Z. (n.d.). Healthy personal boundaries and how to establish them. Retrieved from http://www.essentiallifeskills.net

Twardowski, J. (2014, December 1). 6 steps to setting boundaries in relationships. The Huffington Post. Retrieved from http://www.huffingtonpost.com